..راهیابها و علائم، همیشه در مکان‌هایی که مسیریابی در آنها الزامی است مورد استفاده قرار می‌گیرند. این راهیابها و علائم می‌توانند با توجه به شرایط نیاز و امکانات موجود طراحی شوند…
منتشر شده در: فصلنامه طراح / شماره ۱۲، زمستان ۱۳۹۵ ، هنر و ایده ، صفحه ۱۲۵
به قلم: پیمان بانی‌شرکا، سیما خلیلی
معرفی ایده
طرحی که خطوط شکسته نقشه‌های مترو با تجسمی از خطوط کشیده نوری درخشان همچون عبور ماشین‌ها در شب را نشان می‌دهد که در نهایت به طور هم‌زمان حرکت انسان و نور را با نقشه مترو ادغام کرده است. نقشه مترو کد بصری مشترک برای مترو در تمام دنیا می‌باشد که با یک نگاه در ذهن بیننده نقش می‌بندد بنابراین ضروریست که این کد بصری به‌صورت یک الگو حفظ شود.
راه‌یاب «Wayfinding»
طراحی راه‌یاب که از شاخه‌های گرافیک محیطی محسوب می‌شود، یکی از مواردی است که در قطارهای شهری (مترو) مستلزم توجه بسیار است و بدون وجود آن یافتن مسیرها امکان‌پذیر نمی‌باشد. راهیابها با اشکال و طرح‌های متنوعی در متروهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند که در قطار‌هایی با ایستگاههای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر نیازمند راهنمایی بیشتر و گویا‌تر می‌باشد. این راهیابها از بدو ورود، مسافران را به سمت مقصد مورد نظرشان همراهی می‌کنند. راه‌یاب‌هایی که با طراحی‌های متفاوت و هم‌سو با فضای داخلی قطارهای شهری (مترو) نصب شده‌اند.
اساسا با توجه به شناختی که از فضا و پتانسیل موجود در ساختار شبکه‌های زیرزمینی مترو در ایران و جهان در دست داریم فضایی به ما معرفی می‌شود که شامل فضای تاریک، نیمه تاریک یا نیمه روشن می‌باشد.
راهیابها و علائم، همیشه در مکان‌هایی که مسیریابی در آنها الزامی است مورد استفاده قرار می‌گیرند. این راهیابها و علائم می‌توانند با توجه به شرایط نیاز و امکانات موجود طراحی شوند.
علائم موجود در ایستگاههای مترو امروزه با استفاده از روش چاپ طراحی می‌شوند که این خود از سه جهت قابل بررسی می‌باشد.
پروسه اجرای طراحی به روش چاپی از یک رو انرژی بسیاری را صرف به تولید رساندن آن می‌کند. همچنین برای نصب کردن و نیز برداشتن این تابلوها در صورت ایجاد تغییرات ضروری و اجتناب‌ناپذیر و نیز تعمیر آنها در هر زمان، انرژی و زمان زیادی را هدر می‌دهد. همین امر نیز از روی دیگر باعث ایجاد زباله بسیار در شرایطی می‌شود که محیط زیست بی‌اندازه در خطر و در حال آلوده شدن می‌باشد. تغییرات اجتناب ناپذیر در ایستگاه‌ها و خطوط دلایلی هستند که صرف انرژی و زباله بیشتر را موجب می‌شوند.
در جامعه امروزی و با تولید امکاناتی همچون مترو، صرف حداقل زمان از عوامل ساخت می‌باشد که امکان تعویض هر چه سریع‌تر پیام‌ها هماهنگ با ساختار و فرایند این ابر تکنولوژی و مطابق با نیاز مسافران است.
ایده مورد نظر نیز با در نظر گرفتن پتانسیل‌ها و فضاهای ساخته شده در ایستگاه‌ها شکل گرفته است و به معرفی و استفاده از امکانات و سیستم‌های موجود در دنیای امروز که به ایجاد سرعت و دقت هرچه بیشتر در اطلاع رسانی تلاش دارد طراحی شده است.
با توجه به موارد ذکر شده انتخاب و استفاده از نورهای ال‌ای‌دی «Light Emitting Diode» در این پروژه به این منظور بوده است که این منابع نوری از یک سوی بسیار کم مصرف می‌باشند و نیز درخشش و زیبایی مورد نیاز را از طریق دستگاه‌های تولید شده ایجاد می‌کنند. ال‌ای‌دی‌ها فاقد پرتوهای مادون قرمز و فرابنفشی هستند که سایر صنایع روشنایی ایجاد می‌کنند و به سلامت چشم و محیط آسیب نمی‌رسانند. ال‌ای‌دی‌های سفید قابلیت تولید همه رنگ را داشته و علاوه بر آن از انرژی بسیار کمی در مقایسه با سایر لامپ‌ها برای تولید روشنایی استفاده می‌کنند.
نمایشگرهای ال‌ای‌دی هیچ‌گونه جیوه، هالوژن و یا سرب ندارند. به همین خاطر وقتی که زمان بازیافت آنها فرا برسد، برای محیط زیست خطری ایجاد نمی‌کنند. در مقایسه با نمایشگرهای سنتی، از بدنه‌های باریک‌تر و سبک‌تری در طراحی آنها بهره گرفته شده است که در مواد ساخت صرفه‌جویی کرده و پیاده کردن آنها را نیز آسان‌تر می‌سازد.
از سوی دیگر از ایجاد زباله بیشتر که در روش چاپی به طور فزاینده‌ای صورت می‌گیرد جلوگیری کرده و به این شکل تغییرات مورد نیاز نیز به‌راحتی و بدون صرف انرژی زیاد انجام می‌گیرد.
معرفی طرح
نقشه‌های طراحی شده در سراسر دنیا از ابتدا برگرفته از خطوط گرافیکی شکسته‌ای هستند که نمایان‌گر خطوط و راه‌های زیرزمینی می‌باشند و با انتخاب رنگ‌هایی ثابت و قابل تشخیص همواره به معرفی مسیرهای موجود در شبکه‌های زیرزمینی پرداخته‌اند. طراحی این خطوط به‌دلیل استفاده افراد گوناگون در سطوح متفاوت به گونه‌ای کاملا ساده می‌باشند.
همین خطوطی که به منظور راهیابی در شبکه‌های زیرزمینی طراحی شده‌اند به‌وسیله نورهای رنگی که زیبایی، جریان، حرکت، عمق میدان‌های مختلف، کم‌رنگ و پررنگ شدن‌ها را نشان می‌دهند و همواره قابل تغییر و پویا می‌باشند و نیز در فضاهایی نیمه تاریک و نیمه روشن بر روی سطوح مناسب به نمایش در‌می‌آیند. نورهایی رنگی و زیبا که انتخاب مسیر برای افراد را آسان کرده و با همراهی کردن افراد به اطلاع رسانی و راهنمایی می‌پردازد. و نیز باعث تنوع طرح و اشکال متنوع می‌شود. همچنین مواردی هم به عنوان جنبه دکوراتیو باقی می‌مانند.
همان‌طور که می‌دانیم شبکه زیرزمینی از فضاهایی همسان و همانند برخوردار می‌باشند. در ایران فضاهای موجود در ایستگاه‌ها از راه‌روها و راه‌پله‌هایی تشکیل می‌شود که عمدتا شامل دیوارها و سقف‌هایی است که از سنگی یک دست و یک رنگ برخوردار می‌باشد. این خطوط شکسته نوری که راهنمای مسیر مسافران می‌باشد همان‌گونه که از الگوی ثابت و شناخته شده نقشه‌ها در شبکه‌های زیرزمینی پیروی می‌کند به‌وسیله ویدئو پروژکشن‌هایی نمایش داده می‌شوند که قادر می‌باشند نور را بدون آنکه با عبور مسافرین تداخلی ایجاد کند برروی دیوارها سقف و مکان‌های مناسب و خالی منعکس کنند.
علاوه بر آن این سیستم با دنیای دیجیتال که هر روزه در حال پیشرفت می‌باشد هماهنگی بسیاری دارد. امروزه دسترسی به سیستم‌های دیجیتال از جمله موبایل‌ها و تبلت‌های گوناگون به سادگی صورت می‌گیرد و این امکان وجود دارد که از طریق سیستم وایرلس به منظور دسترسی به اماکن گوناگون به وسیله اپلیکیشن‌های مختلف به راحتی مورد استفاده قرار گیرند. مانند استفاده از گوگل مپ و اپلیکیشن‌های مربوط به راهیابی که هر روزه در حال گسترش، پیشرفت و ارتقا می‌باشند. بنابراین نقشه‌های موجود نقشه‌های سیاری هستند که هر لحظه می‌توان تغییرات بسیاری را در آنها ایجاد کرد.
در حال حاضر با توجه به وجود راهیابها به شکل کنونی در ایستگاههای مترو مسیریابی فقط در داخل مترو امکان‌پذیر می‌باشد در حالی که با استفاده از این ایده و تکنولوژی مسافران حتی می‌توانند در بیرون از مترو نیز مسیر خود را از طریق اپلیکیشن‌های تلفن هوشمند خود بیابند.
همچنین این ایده می‌تواند در مکان‌های عمومی دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان مثال در مکان‌هایی چون فرودگاه‌ها مسافرین می‌توانند از طریق این پروژکشن‌ها مسیر خود را پیدا کنند و مسافر می‌تواند از طریق نورهای منعکس شده بر روی مکان‌های مناسب و راهنمای آن مسیر و مکان مورد نیاز خود را شناسایی کند.
جنبه‌های مختلف کارآفرینی
۱- استفاده از فضاهای مترو به منظور اجرای تبلیغات تجاری و فرهتگی: یکی از جنبه‌های مورد توجه که در این ایده مطرح می‌باشد جنبه فرهنگی، اقتصادی و کارآفرینی آن است. همه چیز فرهنگ است و اقتصاد ابزار فرهنگ می‌باشد، بنابراین تبلیغات ممکن است فرهنگی و یا اقتصادی باشند. از طریق این سیستم می‌توان هم به تبلیغات فرهنگی و هم به تبلیغات اقتصادی پرداخت.
۲- بخش سفارش دهندگان.
۳- مجریان که خود شامل دو قسمت می‌شود:
۳-۱- فنی/ افرادی که ویدئو پروژکشن‌ها را می‌فروشند و نصب می‌کنند.
۳-۲- افرادی که پیام‌ها و محتوی را تهیه می‌کنند.
اجرای نمایشگاه‌های نقاشی معرفی آثار بزرگان پخش فیلم و اشعار و نیز اجرای گسترده تیزرهای تبلیغاتی که امکان بسیار مناسبی را در جهت فعالیت‌های اقتصادی برای همگان فراهم خواهد آورد.
نتیجه‌گیری و دلایل انتخاب تکنولوژی مورد نظر
۱- گسترش روز به روز ایستگاه‌ها
با توجه به افزایش خطوط مترو وایجاد ایستگاههای جدید، نیاز به تولید و ساخت انواع متریال‌های جدید نمی‌باشد و بنابراین صرف زمان کمتر و صرف انرژی حداقل را به منظور تولید به همراه خواهد داشت.
۲- مبتنی بر شرایط محیط زیست
در این صورت ایجاد زباله نیز که در تولید و ساخت متریال‌ها بسیار زیاد می‌باشند به حداقل خواهد رسید و انرژی مورد نیاز صرف تولید، نگهداری، جمع‌آوری، تعمیرات و بازیافت نمی‌شود.
۳-امکان تعویض سریع پیام‌ها
علائم، راهیابها، پیام‌ها و هر گونه اطلاعات جدید در فرآیندهای مورد نیاز در زمان بسیار کم قابل تعویض می‌باشند.
۴- امکان کارآفرینی
با استفاده از این تکنولوژی امکان کارآفرینی برای طراحان گرافیک به گونه‌ای فراهم خواهد شد تا به صورت آنلاین به طراحی علائم و تعویض پیام‌ها به‌طور متنوع بپردازند.
.
.
منتشر شده در: فصلنامه طراح / شماره ۱۲، زمستان ۱۳۹۵ ، هنر و ایده ، صفحه ۱۲۵
به قلم: پیمان بانی‌شرکا، سیما خلیلی
.
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «دوهفته نامه طراح امروز» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.