سی سال پیش رشته معماری داخلی از دانشگاه‌های ایران به دلیل تبلیغ لاکچری زیستن حذف شد، البته اکنون بازگشته است ولی واقعیت این است که معماری داخلی، کودکی است درون معماری که وظیفه‌ای جدای از فخرفروشی دارد و آن، ارتقا کیفیت زندگی انسان‌ها به‌وسیله درک و شناخت مصادیق و مفاهیم معماری و معماری داخلی و درنهایت طراحی درست و خلاقانه فضاست.
منتشر شده در: دوهفته‌نامه طراح امروز / شماره ۱ ، نیمه دوم مرداد ماه ۱۳۹۵ ، آموزش ، صفحه ۵
به قلم: فریال اوجی
وقتی صحبت از معماری داخلی می‌شود، هرکس تعریف خاص خودش در ذهنش نقش می‌بندد، عده‌‌ای به موج عظیمی از مبلمان پرزرق‌وبرق می‌اندیشند که فقط در مجلات و تبلیغات دیده‌اند، عده‌ای‌ای فکر می‌کنند خوش‌سلیقگی و رعایت هارمونی به معنای طراحی داخلی است و شاید عده‌‌ای نیز اصلاً مفهوم خاصی برایش در نظر نگیرند و معتقد باشند که معمار فضا را خلق می‌کند و فقط کافی است کاربران آن فضا را برای خودشان قابل‌استفاده کنند.
نظر شما چیست؟ آیا تابه‌حال به کیفیت فضایی که در آن رشد کردید و تصمیمات بزرگ زندگی‌تان را گرفته‌اید فکر کرده‌اید؟ به نظر شما کیفیت فضایی یک مکان چقدر در نحوه زندگی، آرامش و شادی شما تاثیر دارد؟ بگذارید مثالی بزنم که این مطالب را روشن‌تر کند:
تجسم کنید در حال برنامه‌ریزی برای صرف عصرانه در یک محیط آرام هستید، لیست کافی‌شاپ‌ها را باز می‌کنید و به جستجوی مکان مناسب می‌پردازید. یک تصویر توجهتان را جلب می‌کند و تصمیم می‌گیرید که این کافی‌شاپ را انتخاب کنید. عصر با اشتیاق وارد آنجا می‌شوید جای دلخواهتان را پیدا می‌کنید، در ظاهر همه‌چیز خوب است اما بعد از گذشت نیم ساعت احساستان عوض می‌شود، دلیلش مشخص نیست اما این اصطلاح را بکار می‌برید که فضا سنگین است! اگر کنجکاو باشید سعی می‌کنید ببینید مشکل از کجاست؟ ممکن است متوجه شوید نورپردازی فضا به گونه ایست که چشمانتان را اذیت می‌کند، شاید رنگ آن فضا به شما احساس دل‌گرفتگی ویا خستگی می‌دهد، ممکن است چیدمان مبلمان به‌گونه‌ای انجام‌شده باشد که احساس داشتن حریم نمی‌کنید و در اصل عرصه بندی فضا برای شما خوشایند نیست. خیلی عوامل دیگر می‌توانند در حفظ آرامش شما دخیل باشند، درنهایت شما ازآنجا خارج می‌شوید و تصمیم می‌گیرید جاهای دیگر را امتحان کنید. می‌تواند برعکس هم باشد بدین گونه که وقتی وارد آن فضا می‌شوید احساس صمیمیت و سبکی می‌کنید، راحت به گوشه مبل تکیه داده و به دوستتان می‌گویید: چقدر اینجا احساس خوبی به انسان می‌دهد.
لزوماً نیاز نیست فضایی خیلی لوکس طراحی شود تا توجه شمارا جلب کند، حتی ممکن است گاهی بیش‌ازحد ساده باشد، فقط کافی است که باروح شما ارتباط برقرار کند.
نکته اصلی این است که خلق چنین فضاهایی در حیطه علم معماری داخلی است و معماری داخلی یک علم است که سلیقه و هنر را در خودش جای می‌دهد و آن‌ها شروط لازم خلق یک فضا با استانداردهای زیبایی‌شناسی است اما شروط کافی نیست. خیلی بیشتر از سلیقه و هنر و حتی حس زیبایی‌شناسی لازم است تا آن مکان، متناسب باروح انسان طراحی گردد. معماری داخلی اصولی دارد که باید شناخته و درک شوند و از همه مهم‌تر اینکه با دکوراسیون داخلی اشتباه گرفته نشود.
معماری، معماری داخلی و دکوراسیون داخلی مثل حلقه‌های یک زنجیر هستند که به هم متصل‌اند و در کنار یکدیگر یک اثر مهندسی – هنری را خلق می‌کنند که ماندگار خواهد شد، اما معماری داخلی نیز همانند معماری دارای سبک و سیاق خاص خودش است که باید در ابتدا آموخته شود و در کنار فرهنگ جامعه قرار گیرد و در مسیر درست و حرفه‌ای به کار گرفته شود.
سبک‌های معماری داخلی به همراه خلاقیت در طراحی و شناخت رنگ و نورپردازی، اصول اولیه و اساسی یک طراحی موفق را تشکیل می‌دهند. ممکن است گاهی تصاویری که نگاه می‌کنید از تلفیق چند سبک در کنار هم به وجود آمده باشد و یا از سبک مبلمان متفاوتی استفاده‌شده باشد اما سبک حاکم بر فضا به دلیل قانع‌کننده‌ای متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال از مبلمان سبک آرت دکو در یک طراحی کلاسیک استفاده می‌شود و سبک غالب کلاسیک شناخته می‌شود چون حضور نقطه کانونی و تقارن و نظم در فضا بسیار پررنگ است. این توضیح را به خاطر داشته باشید تا در زمان مناسب خودش در آینده، بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد.
خلاقیت در طراحی می‌تواند با بازی با هندسه، ایستایی، فرم، رنگ ومتریال شکل بگیرد و تمام هنر و زیبایی آن در بی‌انتها و محدود نبودنش نهفته است همچون خود انسان.
درست است که معماری داخلی دارای سبک‌های مشخص و تعریف‌شده‌ای است اما آنچه در ابتدای امر حائز اهمیت است به‌کارگیری خلاقیت در طراحی است. بگذارید ساده‌تر بگویم، صندلی‌ای را در نظر بگیرید، چه چیز برای ساختن یک صندلی نیاز است؟ آیا داشتن چهارپایه به همراه تکیه‌گاه و نشیمن‌گاه برای تعریف یک صندلی کافی است؟ اگر کاربردی به این سؤال نگاه کنیم جواب بلی است ولی برای طراحان آنچه در سؤال ذکرشده فقط شروط لازم هستند اما به‌هیچ‌وجه کافی نیستند.
ذهن انسان توانایی درک سریع از موقعیت و آنچه را که مشاهده می‌کند را دارد و آن‌ها مانند پازل حل می‌کند و کنار هم می‌گذارد. فقط یک‌بار نیاز به تلاش دارد تا آن‌ها حل کند و زمانی که حل شد دیگر جذابیتی برایش ندارد و دیگر به آن فکر نمی‌کند.
خلاقیت درواقع بازی با هندسه، ایستایی، فرم، رنگ ومتریال است و تمام هنر و زیبایی آن در بی‌انتها و محدود نبودنش نهفته است همچون خود انسان.
یک معمار داخلی وظیفه دارد تا این خلاقیت را در درون خود پرورش دهد و با کمک اصول دیگر طراحی داخلی یک فضا را متناسب با کاربری و مناسب برای مصرف‌کننده‌ی خاص آن طراحی کند، بدین معنا که نه‌تنها بایستی نیازهای کاربری آن را جوابگو باشد بلکه باید با خود کاربر نیز ارتباط لازم را برقرار کند و به‌صورت ناخودآگاه بر آن اثر گذارد تا علاوه بر ایجاد حس آرامش برای فرد، بتواند بر رشد ذهنی و حتی فرهنگی کاربر اثر گذارد.
به طراحی داخلی اتاق کودک در پایین صفحه نگاه کنید… کودکان لذت می‌برند که یک فضای مخصوص خود را داشته باشند که میزبان تخیلاتشان باشد، فضایی که به آن‌ها احساس امنیت و استقلال دهد. کدام کودک است که از دیدن چنین فضایی به هیجان نیاید؟
اکنون‌که تا حدی متوجه نیاز شدید خلاقیت در طراحی شدیم، به بحث معماری داخلی برمی‌گردیم. سبک‌های معماری داخلی متفاوت از سبک‌های معماری است و می‌تواند شامل سبک‌های ساده و یا اشرافی باشد، تعدادی از آن‌ها بسیار شلوغ و تعدادی خلوت است تا جایی که چیدمان مبلمان، عرصه‌بندی فضاها را نشان می‌دهد. اصول سبک‌های معماری داخلی ساده و آسان است، آنچه هنر طراح است تلفیق آن‌ها با خلاقیت و فرهنگ جامعه است به‌گونه‌ای که ذات خود سبک حفظ شود.
سبک‌های طراحی داخلی دارای طبقه‌بندی‌های مختلفی است که برمی‌گردد به موقعیت‌های جغرافیایی مختلف و کشورهایی که این سبک‌ها از فرهنگ آن‌ها ریشه گرفته است.
در پروسه شناخت و تجزیه‌وتحلیلی که در شماره‌های آینده «دوهفته‌نامه طراح امروز» خواهیم داشت با جزییات سبک‌های: پریمیتیو، راستیک، رومانتیک، تردیشنال، انگلیسی، کلاسیکال، مکزیکن، اسپانیش، ایتالین، ویکتورین، سوییدیش، کاتیج کانتری، اورینتال، آرت دکو، مادرن، کانتمپورری و وینتیج رترو آشنا می‌شویم.
در این شماره با سبک ساده و زیبای شابی شیک آشنا می‌شویم، سبکی که مناسب کاربری‌هایی است که انسان مدرن به‌طور موقت می‌خواهد وارد آنجا شود و چندساعتی را به‌دوراز دغدغه‌های امروز در آسایش بگذراند. فضاهایی مانند رستوران، کافی‌شاپ و یا هتل که انسان زمانی را کوتاه‌مدت در آن بگذراند و از سادگی این سبک به آرامش برسد. لازم است توجه شود که سبک‌های طراحی داخلی باید برای کاربری مناسب انتخاب شود تا تأثیر مثبت خود را بگذارد و محکوم به روزمره‌گی نشوند.
سبک شابی شیک
«Shabby chic style»
شابی شیک، یک سبک قدیمی (نخ‌نما) و شیک است. در این سبک از پارچه‌های خیلی قدیمی استفاده می‌شود. رنگ‌های آن روشن مانند سفید نرم، خاکستری روشن، سبز روشن و صورتی روشن است.
از وسایل براق نقره‌ای در آن استفاده می‌شود و پارچه‌ها کهنه و فرسوده هستند و گاهی با چای و قهوه رنگ می‌شوند. مبلمان اگر روشن باشد فقط یک‌دست رنگ روشن به روی آن می‌زنند و کلیه وسایل و مبلمان را می‌توان از وسایل دست‌دوم تهیه نمود.
از صندوقچه و جعبه‌های چوبی که درون آن پر از وسایل مختلف است برای تزیین استفاده می‌شود و همچنین از نیمکت چوبی و تنه درخت به‌عنوان میز چایی‌خوری در فضای داخلی استفاده می‌شود.
شابی شیک یک سبک روستایی است که حسی زنانه درون خود دارد. سبکی است که در حین سادگی و حتی کهنگی، حس خوب خانه را در خود جای می‌دهد، حسی که ما را از فضای مدرن و تجملات دور کرده و به فضای ساده گذشته می‌برد.
در مورد این سبک خاص، حس نوستالژی مهم‌ترین حسی است که باید به کاربر منتقل شود پس اگر ما فضایی را به سبک شابی شیک می‌خواهیم طراحی کنیم قطعاً باید درباره تغییرات مهمی که این سبک را به فرهنگ ما متصل می‌کند، بااحتیاط فکر کنیم.
برای ما آنچه حس نوستالژی را زنده می‌کند شاید خانه‌های قدیمی ایرانی است جایی که مارا به‌سادگی سال‌ها قبل می‌برد و خاطرات کودکی را زنده می‌کند اما باید دقت لازم شود تا این سبک با سبک سنتی ایرانی اشتباه گرفته نشود.
شابی شیک توانایی تلفیق صحیح بافرهنگ ایرانی را دارد و در اصل این تلفیق هوشمندانه است که می‌تواند این سبک را در کشور ما قابل‌اجرا کند. استفاده درست از این طراحی می‌تواند یک سبک شابی شیک ایرانی را معرفی کند به‌گونه‌ای که برای مردم ایران، دل‌نشین خواهد بود.
لازم است توجه شود که سبک‌های طراحی داخلی باید برای کاربری مناسب انتخاب شود تا تأثیر مثبت خود را بگذارد و خسته‌کننده نشود و همان‌طور که در ابتدای معرفی این سبک اشاره شد کاربری‌های مناسب سبک شابی شیک، فضاهایی خواهند بود که استفاده دائم برای کاربر نداشته باشد و فرد زمان کوتاهی را برای زندگی در این فضاها انتخاب کند.
آنچه منظور این مقاله است در کلام ساده می‌تواند این‌گونه بیان گردد که:
معماری داخلی چیزی بیشتر از دکوراسیون داخلی است و گاهی سبک مبلمان با سبک طراحی داخلی متفاوت است و آنچه درنهایت غالب است حس فضای به وجود آمده است که سبک مشخصی را می‌تواند به نمایش بگذارد. در حین طراحی، انتخاب کاربری مناسب و بررسی فرهنگ جامعه برای پذیرفتن آن طراحی بسیار حائز اهمیت است. طراحان به سهم خود وظیفه‌دارند تا با طراحی‌های درست ارزش‌ها را ارج نهند و از انحراف فکری جامعه به سمت فرهنگی غریبه جلوگیری نمایند.
شاید هم‌اکنون ازآنچه جایگاه واقعی معماری و طراحی ایرانی است فاصله گرفته باشیم ولی با توجه به فرهنگ غنی ایران و گذشته پربار معماری آن می‌توان مسیر اشتباه را اصلاح کرد و از خلاقیت ایرانی برای ارتقا فرهنگ و رشد فکری جامعه استفاده کرد.
در شماره بعدی درباره سبک گرم و دوست‌داشتنی راستیک برایتان خواهم نوشت که حس طبیعت در آن جریان دارد و بسیار مناسب برای طراحی ویلاها است. زمانی که برای دور شدن از استرس زندگی شهری خواهان رفتن به دل طبیعت می‌شوید، یک فضای راستیک در دل طبیعت تمام آن چیزی است که در جستجویش هستید …
منتشر شده در: دوهفته‌نامه طراح امروز / شماره ۱ ، نیمه دوم مرداد ماه ۱۳۹۵ ، ایده و اثر ، صفحه ۵
به قلم: فریال اوجی
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «دوهفته‌نامه طراح امروز» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.