سمپوزیوم تخصصی طراحی در گذار به هزاره سوم با موضوع «فراطراحی» برای هم‌نشست اول، با کوشش و ایده‌پردازی «مجله طراح» در حالی برگزار شد که احساس می‌شد جامعه حرفه‌ای کشور در معرض یک رخوت و تکرار پیوسته قرار گرفته و به تنگ آمده است!
به همین جهت تمامی عناصر سازنده برنامه، همچون مکان هم‌نشست، چیدمان فضایی، پذیرایی، گزینش اعضای پانل، چگونگی دعوت میهمانان و مهم‌تر از همه محتوای برنامه؛ همگی به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد تا نشانه‌ای از تکرار را در خود نداشته و حتی بتواند سرآغاز جریان جدیدی در برنامه‌گذاری تخصصی جامعه معماری و طراحی کشور باشد.
با توجه به اهمیت پانل گفتگو و سخنرانان برنامه سعی بر آن بود تا از افرادی دعوت شود که علاوه بر مطرح بودن درحرفه خود به هیچ جریان و نگرشی تعلق نداشته باشند.
بر اساس همین دیدگاه از «حامد مظاهریان»، ریاست وقت دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبا و رئیس قطب علمی و فناوری معماری دانشگاه تهران و معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی، «آرمین دانشگر»، استاد و مدیر گروه دانشکده معماری دانشگاه وبستر-پردیس وین و موسس مهندسین مشاور معماری دانشگر در مونیخ، لندن و استکهلم، «کاترین اسپریدونف»، معمار- موسس و رئیس هیات مدیره شرکت حرکت سیال و گروه مطالعاتی iRODE، «علی خادم‌زاده»، معمار و مدیر عامل شرکت آرتاژ طرح، «پیمان بانی‌شرکا»، طراح گرافیک محیطی و مدیر هنری ارشد پردیس سینمایی ملت و سینما آزادی، و «محمد فاتحی»، طراح صنعتی و موسس استودیو طراحی دکمه، برای حضور در پانل تخصصی گفت‌و‌گو دعوت شدند؛ همچنین «سروش بخت‌مینو»، معمار- مدیر مسئول و سردبیر مجله طراح و دوهفته‌نامه طراح امروز به عنوان دبیر این سمپوزیوم حضور داشتند.
متن حاضر، گزارشی است از این سمپوزیوم که در سه بخش ارائه شده است. بخش اول را اینجا بخوانید:
منتشر شده در: فصلنامه طراح / شماره ۸، پاییز ۱۳۹۲ ، گزارش ، صفحه ۴۷
به قلم: بهاره مولوی
این هم‌نشست در تاریخ ۱۷ تیرماه ۹۲، در تهران- «باشگاه فرمانیه» برگزار گردید. اعضای اصلی تیم اجرایی فصلنامه طراح: «سیما خلیلی، شیلا صفایی، ساجده عرب، گلاره احمدنیا، بهاره مولوی و الناز نجفی‌فرد» از هیچ تلاشی برای برگزاری شایسته این هم‌نشست دریغ نکردند؛ نگاره‌های این سمپوزیوم نیز توسط «مونا سلطانعلی‌یزدی» (گروه رسانه‌ای طراح) و «پگاه عبدالهیان» (پایگاه اطلاع‌رسانی گزارشگر طراحی صنعتی) تهیه شد.
برنامه در ساعت ۵ عصر و پس از پخش سرود ملی با خوش‌آمدگویی و ارائه مقدمه توسط مجری پانل، سهیل قدیری آغاز شد.
گفتگوی اعضای پانل با مطرح کردن یک پرسش شروع شد: «آیا با توجه به وارد شدن به دوران جدید و عصری تازه، باید نسبت به طراحی و وظیفه طراحان، تعریفی جدید ارائه کرد یا خیر؟»
کاترین اسپریدونف: به نظر من بهتر است از واژه «باز تعریف» برای طراحی و وظیفه طراحان استفاده کنیم که با تغییر این تعریف باید بگویم جایگاه اندیشه و اندیشیدن در حال حاضر جایگاه خوبی نیست که فکر کنیم مسیری را که در حال طی آن هستیم با توجه به اندیشه‌مان تعریف کنیم و یک تعریف جدید در مورد طراحی ارائه دهیم. ما باید هدفمان را شفاف‌تر کنیم، ببینیم هدفمان از این تعریف یا باز تعریف چیست؟ با این باز تعریف می‌خواهیم به چه چیزی دست یابیم. هدفی که من به دنبال آن هستم یافتن تعریفی برای جایگاه انسان خوشحال بر روی کره زمین است. با وجود پیشرفت زیاد تکنولوژی، باز با انسان‌هایی روبرو هستیم که خوشحال نیستند. این یک موضوع روشن است که محیطی که درآن زندگی می‌کنیم حتی بر روی باورهای ما تاثیر دارد چه برسد به احساس ما از محیط.بنابراین لازم است و باید به این مساله در طراحی ما توجه شود. اما در رابطه با وظیفه طراح، باز باید به هدف برگردیم. باید بدانیم هدفمان از طراحی چیست، البته فارغ از منیت طراح و لزوم حفظ هویت فردی معمار. معماری بر خلاف رشته‌های دیگر مانند موسیقی، نقاشی، مجسمه سازی و… فقط برای یک فرد خاص و سرمایه‌گذار کار نمی‌کند. بلکه بر روی یک شهر تأثیر می‌گذارد. بنابراین باید توجه داشته باشیم که قرار است چه تاثیری بر روی محیط پیرامونمان بگذاریم.
قدیری: شما در جایی از صحبتتان به منیت طراح اشاره کردید، آیا معتقدید باید این خصوصیت طراح کمتر شود؟
اسپریدونف: مطلقا، من دارای یک دست خط هستم، هرکاری که می‌کنم خط من دیده می‌شود. حتی اگر بخواهم خطی را تقلید کنم باز خط من مشخص است. اما باید بدانم چه می‌نویسم و نوشته من چه معنایی دارد، به نظر من مرز باریکی بین منیت طراح و حفظ هویت فردی‌اش قرار دارد. به همین خاطر طراح مسئولیت بسیار بالایی دارد. چون مثل یک بزرگتر که برای فرزندش تصمیم می‌گیرد باید آن‌چیزی را که به صلاح کارفرما و جامعه‌اش است را انجام دهد. پس فکر می‌کنم این به هوشمندی طراح بستگی دارد که از چه طریقی کارخود را انجام دهد. طراح با یک فرهنگ روبروست و هرکاری می‌کند روی فرهنگ جامعه تاثیر می‌گذارد. اما به هیچ وجه نباید خودخواهانه رفتار کند، زیرا همان‌طور که گفتم یک مخاطب ندارد. ممکن است حتی بتوان مشکلات یک شهر را در یک پروژه کوچک کمتر کرد.
پس ازاین مجری پانل، آقای محمد فاتحی را مورد پرسش قرار داد و از او خواست تا از جایگاه یک طراح صنعتی به پرسش مطرح شده یعنی ارائه تعریفی جدید درباره طراحی پاسخ دهد.
محمد فاتحی: دراین دو دهه اخیر سرعت تغییرات و پیشرفت تکنولوژی به حدی بوده که ما هر روز با پارامترهای جدیدی در طراحی روبرو هستیم که برروی نگرش طراحان بسیار موثر است. ضرورت‌های دنیای امروز به هیچ وجه قابل مقایسه با ضرورت‌های دو دهه پیش نیست. بنابراین متر و عیار سنجش طراحی نسبت به گذشته تغییر کرده که طبیعتا ما را به یک تصمیم‌گیری جدید درباره هدف طراحی وادار می‌کند. امروزه جایگاه طراح نسبت به گذشته تغییر کرده به عنوان نمونه در همین دوران جدید مورد بحث، مسئولیت پذیری طراح نسبت به تصمیماتی که اتخاذ می‌کند بسیار بیشتر از قبل است. تصمیم سازی در فرایند طراحی به علت پیچیده‌تر شدن زندگی و دنیای جدید سخت‌تر از گذشته است و طراح صرفا با ایزوله کردن خودش و قطع ارتباط با پارامترهایی که درباره آن صحبت کردیم نمی‌تواند به کار خود بپردازد.
قدیری: اعتقاد شما بر این است که هر تصمیمی که طراح می‌گیرد علاوه بر سرنوشت محصول بر نوع استفاده کاربر و لذتی که از آن می‌برد تاثیر گذار است؟
فاتحی: کاملا؛ بسیاری از تصمیماتی که امروز گرفته می‌شود واکنشی است نسبت به تصمیمات غلطی که قبلا گرفته شده‌اند و در جایگاه خود بسیار هم ارزشمند بوده‌اند. این‌جاست که معنی مسئولیت‌پذیری واضح‌تر می‌شود، زیرا طراح باید نسبت به تبعات تصمیماتی که اکنون می‌گیرد، هوشیار باشد.
در ادامه مجری پانل، از دکتر آرمین دانشگر خواست نظر خود را در رابطه با بحث ارائه دهد.
آرمین دانشگر: طراحی راجع به خلاقیت است؛ چه در قرن یکم باشد چه درقرن بیست و یکم، موضوع خلق کردن است، هرچه انسان آزادتر باشد، راحت‌تر کارش را انجام می‌دهد اما به هرحال زمان تغییر کرده، امروزه چیزهای زیادی آمده که زندگی را تغییر داده است، شما با آیفونتان همه چیز را کنترل می‌کنید؛ تمام کار فرماهای من از من می‌خواهند که کاری کنم تا بتوانند سیستم برق و روشنایی و.. خانه‌هایشان را با آیفون خود کنترل نمایند. این مساله بیشتر حاکی از خلاقیت و عدم ترس استیو جابز بوده است که با یک باکس ساده تمام این قابلیت‌ها را پدید آورد.
قدیری: اما دراین گفته شما یک تناقض وجود دارد، شما به انتظارات مشتریان خود اشاره کردید، پس باید قبول داشته باشیم که انتظارات انسان‌ها دراین روزگار تغییر کرده، آن‌ها امروز چیزی را می‌خواهند، که تا یکی دو دهه پیش حتی فکرش را هم نمی‌کردند.
دانشگر: بله من کاملا موافق هستم اما وسایل و تکنولوژی در حال تغییر هستند. خلاقیت، به عنوان چاشنی اصلی طراحی همیشه بوده و هست، اما تغییر زیادی که این روزها شاهد آن هستیم نت‌ورک است، اکنون در یک دفتر معماری تخصص‌های زیادی مانند گرافیست، طراح صنعتی، روزنامه نگار و… وجود دارند که با هم مشغول کارهستند و یک شبکه گسترده را تشکیل می‌دهند.
به نظر من این کار باید در دانشگاه‌های ما نیز انجام بگیرد و دانشجویان معماری و طراحی را تحت آموزش تخصص‌های مختلفی قرار بگیرند [Multi-Disciplinary] و دانشجویان با یکدیگر کارمشترک انجام دهند.
اسپریدونف: آیا منظور شما از این که گفتید آیفون فقط یک باکس است با قابلیت‌های بسیار، می‌خواهید فارغ از فرم صحبت کنید؟ لطفا خلاقیت را واضح‌تر تعریف کنید و بگویید منطورتان از خلاقیت چیست؟ آیا خلاقیت دربرنامه را مد نظر دارید؟ و درباره نکته دیگری که گفتید؛ به نظر من معماری با تمام علوم مثل روانشناسی، جامعه شناسی، زیست شناسی و همه علوم در ارتباط است؛ درست مانند انسان.
دانشگر: بله درست است، در رابطه با سوال اولتان، معماری و طراحی مانند یک انسان بسیار پیچیده است، به خاطر اینکه فضا پیچیده است، ما با شهر روبرو هستیم که پراز پیچیدگی است…
.
.
ادامه این گزارش را در لینک زیر بخوانید:
منتشر شده در: فصلنامه طراح / شماره ۸، پاییز ۱۳۹۲ ، گزارش ، صفحه ۴۷
به قلم: بهاره مولوی
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «فصلنامه طراح» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.