.. موزه لوور ابوظبی، به‌عنوان اولین شعبه از موزه لوور پاریس در ساحل غربی جزیره سعدیات و در شرق ابوظبی (پایتخت امارات متحده عربی) در ساحل خلیج‌فارس واقع‌شده است. این موزه با پنج سال تأخیر، در تاریخ ۸ نوامبر ۲۰۱۷ توسط امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه گشایش یافت. ولیعهد امارات متحده عربی آن را «موزه هنر و تمدن» نامیده است...
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۳۴، نیمه اول بهمن ماه ۱۳۹۶ ، نگاه امروز، صفحه ۷
به قلم: مریم مرزبانی
موزه لوور ابوظبی، به‌عنوان اولین شعبه از موزه لوور پاریس در ساحل غربی جزیره سعدیات و در شرق ابوظبی (پایتخت امارات متحده عربی) در ساحل خلیج‌فارس واقع‌شده است. این موزه با پنج سال تأخیر، در تاریخ ۸ نوامبر ۲۰۱۷ توسط امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه گشایش یافت. ولیعهد امارات متحده عربی آن را «موزه هنر و تمدن» نامیده است. این موزه که پروژه ساخت آن، ده سال در جریان بوده است، بخشی از برنامه توسعه صنعت گردشگری و فرهنگی جزیره سعدیات بشمار می‌رود.
این مجموعه، سه موزه دیگر را نیز شامل می‌شود: موزه گوگنهایم «Guggenheim Museum» با طراحی فرانک گهری، موزه ملی زاید «Zayed National Museum» طراحی‌شده توسط دفتر معماری نورمن فاستر و همکاران و موزه صنایع دریایی «Maritime Museum» که توسط تادائو آندو طراحی گردیده است. هزینه ساخت این موزه متغیر و بین ۸۳ تا ۱۰۸ میلیون یورو اعلام‌شده است. علاوه بر هزینه ساخت، موزه برای استفاده از نام لوور و وام گرفتن آثار هنری و دریافت مشاوره از کارشناسان آن‌ها، صدها میلیون دلار به موزه‌های فرانسه می‌پردازد.
گالری‌های موزه لوور ابوظبی در دوازده فصل، به شرح‌حال داستان بشریت طی دوره‌های مختلف می‌پردازد. هر فصل متمرکز بر موضوعات و ایده‌های مشترک است که مناسبات بین علایق را در تمدن‌های مختلف نشان می‌دهد. آثار به نمایش درآمده، شامل آثار پیش‌ازتاریخ تا آثار هنری معاصر است. این موزه حاوی ۶۰۰ اثر هنری دائمی و ۳۰۰ اثر امانتی است. اقلام تاریخی و مذهبی از اطراف جهان ازجمله مجسمه‌های یونان، مومیایی مصر باستان، کتیبه‌هایی از ایران باستان و نقاشی‌های ونگوگ، لئوناردو داوینچی، گوگن، پیکاسو و مندرین است. این موزه علاوه بر همکاری با موزه لوور پاریس با مؤسسات عربی نیز همکاری می‌کند و ۲۸ اثر هنری ارزشمند ازجمله مجسمه ابوالهول متعلق به قرن ششم پیش از میلاد را از آن‌ها وامدار است.
علاوه بر گالری‌های دائمی، نمایشگاه موزه لوور ابوظبی میزبان چهار نمایشگاه موقت در هرسال خواهد بود. نمایشگاه‌های موقت، به‌عنوان بخشی از همکاری‌های گسترده بین ابوظبی و فرانسه است که با سازمان‌دهی و مدیریت سیزده موزه فرانسوی برای بازدیدکنندگان لوور ابوظبی ایجادشده. آقای مکرون، موزه را پلی میان تمدن‌ها خوانده و معتقد است: «کسانی که می‌گویند اسلام می‌خواهد سایر ادیان را خراب کند، دروغ می‌گویند».
ژان نوول می‌گوید: «معماری در پشت در ورودی تمام نمی‌شود و به نمای بیرونی ساختمان محدود نیست. معماری ترکیب خردمندی و حساسیت است. تمایز قائل شدن بین طراحی داخلی و معماری، تصنعی و ساختگی است؛ تمام اجزای طراحی قابلیت از بین بردن حس هماهنگی و درنهایت محو کردن مفهوم کلی طرح را دارند. هویت و معنای موزه لوور ابوظبی فضاهای سفیدرنگ، با تأکید بر نور است که با ابعاد و اندازه‌ای متناسب و احجام و اجزا بیانگر گونه خاصی از اصالت است. این ساختمان وجود خود را با سادگی‌اش با طبیعت ابتدای خود و با حس کشش، آرامش و سکوت معنی بخشیده است و با طرد حس دنیوی و با جسارت وحشیگری، طرد روش‌های تاریخی سرقت آثار تصویری دیگران و همچنین استفاده دگرباره از دستورالعمل‌های بین‌المللی که احتمالاً و ظاهراً راه‌حل‌هایی هستند که درواقع نقابی بر کمبود ابتکار و سعی و انضباط می‌باشند، هویت یافته است».
معماری موزه لوور ابوظبی
مساحت موزه لوور ابوظبی که خود جزیره‌ای در نزدیکی سواحل جزیره سعدیات می‌باشد، حدود ۲۴۰۰۰ مترمربع (۲۶۰۰۰۰ فوت مربع) است که با یک پل کوچک، به ساحل متصل شده است. طبقه همکف این ساختمان در ۴ متری سطح دریا و مرتفع‌ترین نقطه این بنا، در ارتفاع ۴۰ متری از سطح دریا می‌باشد. ساختمان این موزه با ۸۰۰۰ مترمربع (۸۶۰۰۰ فوت مربع) زیربنا، عنوان بزرگ‌ترین موزه عربی را دارا می‌باشد.
طراحی موزه لوور ابوظبی توسط معمار خلاق و نوگرای فرانسوی، ژان نوول «Jean Nouvel» انجام‌شده است. این معمار برجسته، برنده جایزه پریتزکر -که به‌عنوان جایزه نوبل معماری شناخته‌شده است- سال ۲۰۰۸ میلادی نیز می‌باشد. ژان نوول خالق ایده‌های انتزاعی قابل‌اجرا بوده و پروژه‌های اندیشه گرا و سیال وی، شهره خاص و عام می‌باشد. این پروژه نیز مانند بسیاری دیگر از کارهای وی بزرگ‌مقیاس است و نوآوری در فرم، شکل و سبک آن محسوس می‌باشد. مهندسی سازه و مدیریت پروژه‌ی آن توسط شرکت مهندسی، برو هپولد «Buro Happold» از کشور انگلستان انجام‌شده است.
این موزه با الهام از معماری عربی طراحی‌شده گشته و به گفته نوول، تاریخ، جغرافی و فرهنگ منطقه در طراحی آن تأثیر به سزایی داشته است. این خصوصیات، موزه را دارای هویت مستقل و متعلق به کشور امارات عربی متحده کرده است. ژان نوول موزه لوور ابوظبی را که در دریا واقع‌شده است، جزیره‌ای در یک جزیره دیگر، باغی در ساحل، گردشگاهی در شهر و مکانی مقدسی برای باارزش‌ترین کارهای هنری توصیف کرده و آن را ازاین‌جهت منحصربه‌فرد نامیده است. همچنان منتقدان، این ساختمان را یک اثر مسحورکننده هرچند کمی و پرزرق‌وبرق توصیف کرده‌اند.
گالری‌های موزه
مجموعه‌ی این بنا دارای ۵۵ ساختمان مجزا و متفاوت است که شامل: ۲۳ گالری دائمی، محل نمایشگاه‌های موقت، موزه کودکان، سالن اجتماعات، رستوران و دیگر امکانات رفاهی می‌باشد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد و امتیازات این پروژه پلان آن است که با مدنظر داشتن موقعیت جغرافیای و فرهنگی سایت طراحی‌شده. ازجمله ویژگی‌های آن، شباهت فرم این سایت به بافت محله‌های قدیمی امارات متحده عربی می‌ماند که در سایت پلان موزه، جلب‌توجه می‌نماید. محله‌هایی چون بستکیه در منطقه قدیمی دبی که در آن، خانه‌هایی دارای حیاط مرکزی به شکل نامنظم کنار هم قرارگرفته و پیاده‌روهای آن، باریک و با دیوارهای بلند منازل متناسب با اقلیم جنوب خلیج‌فارس ساخته‌شده‌اند. این شکل طراحی، ضمن ایجاد سایه، دالان‌هایی جهت جریان هوا را ایجاد نموده است.
در معماری این موزه، گالری‌ها، با فضایی مینیمال و اغلب سفیدرنگ با ابعاد مختلف در نظر گرفته‌شده‌اند که برگرفته از فرم خانه‌های سنتی عربی است. این گالری‌ها با راهروهای باریک شبیه به کوچه و گذرهای شهرهای عربی، به هم متصل می‌شوند. فضای داخلی تعدادی از گالری‌ها به رنگ سیاه و با نور بسیار خفیف طراحی‌شده است که ضمن ایجاد کنتراست در فضا، یادآور اتاق‌های پستو و یا صندوق‌خانه در معماری سنتی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس هستند. پنجره‌های سقفی گالری‌ها که گهگاه نور طبیعی را نیز به داخل گالری‌ها هدایت می‌کنند، تداعی‌کننده حیاط مرکزی در خانه‌های سنتی منطقه می‌باشند. وجود پنجره‌هایی رو به محوطه بیرون در فضای بین گالری‌ها که عناصر نور و آب را بامهارت به فضای داخلی هدایت می‌کند به لطافت فضا نیز افزوده است.
این مجموعه با بهره‌گیری از سایه و روشن و حداقل تنوع رنگی، فضایی سرد و آرام را در اقلیم گرم و طاقت‌فرسای منطقه ایجاد نموده است. ژان نوول انتخاب طراحی فضایی سرد را بر اساس درک این واقعیت ساده می‌داند که اساساً انسان‌ها در هر اقلیمی، فضایی مخالف آن شرایط آب‌وهوا را می‌طلبند. همان‌گونه که در اقلیم سرد، فضایی گرم مطلوب می‌نماید، برای بیابان‌های گرم و طاقت‌فرسای ابوظبی، فضای سرد و آرام مناسب است. ژان نوول واقع‌شدن یک موزه در دریا با دسترسی و ورود به‌وسیله قایق و همچنین از طریق خشکی -به‌وسیله پلی که با بازدیدکنندگان مشتاق را به تماشای آثار هنری ارزشمند و دیگر امکانات می‌برد- را غیرمعمول و متمایز می‌داند.
گنبد موزه
بدون تردید یکی از شاخص‌ترین عناصر معماری موزه لوور ابوظبی، گنبد آن است؛ گنبدی نقره‌ای، مشبک و باشکوه که در جهت بیرون و داخل بنا ازنظر بصری جلوه‌ای خاص و تماشایی به این مکان بخشیده است. گذر نور طبیعی از لایه‌های درهم‌پیچیده گنبد فلزی، نورپردازی طبیعی داخل گالری‌ها و همچنین محوطه بیرونی را تحت تأثیر قرار داده است. نفوذ نور از لایه‌های گنبد، باعث ایجاد سطوح بسیار زیبای سایه و روشن بر روی بدنه گالری‌ها و کف محوطه شده است که از این ویژگی به‌عنوان باران نور یاد می‌شود. در طول روز نمود اشعه‌ی آفتاب ابوظبی و در شب تابش نور ماه و نورهای مصنوعی موجود در سایت، زینت‌بخش فضای زیر گنبد هستند.
قطر این گنبد شناور ۱۸۰ متر و با وزنی معادل ۷۵۰۰ تن (هم‌وزن برج ایفل در پاریس) می‌باشد که به چهارستون متکی بوده و قسمتی از بنا را پوشش داده است. این گنبد بر چهار ستون به فاصله ۱۱۰ متر از هم که در بنا پنهان می‌باشد تکیه داده‌شده. ارتفاع لبه‌های گنبد از زمین ۲۹ متر می‌باشد که در بالاترین نقطه، ارتفاع آن به ۳۶ متر بالاتر از سطح زمین می‌رسد. این گنبد دارای قطر بسیار زیاد و ارتفاع نسبتاً کمی است. اندیشه طراحی این گنبد از فرم و عملکرد برگ درخت خرما -که در گذشته‌های نه‌چندان دور به‌عنوان مصالح ساختمانی، پوششی برای سقف خانه‌ها یا کپرها در منطقه مورداستفاده قرار می‌گرفته- الهام گرفته‌شده است.
این گنبد شامل هشت لایه مختلف است؛ چهار لایه بیرونی از جنس فولاد ضدزنگ و چهار لایه درونی از آلومینیوم می‌باشد. لایه‌ها شامل ۷۸۵۰ ستاره با ابعاد متفاوت و ساختار هندسی پیچیده و با زوایای مختلف بر روی‌هم تکرار گردیده‌اند. بزرگ‌ترین ستاره با قطر ۱۳ متر و وزن ۳/۱ تن بوده و درمجموع، نحوه قرار گرفتن ستاره‌ها، جریان هوا و باران نور را در زیر گنبد میسر می‌کند.
در طراحی گنبد، علاوه بر جنبه‌های نمادین و بصری، به اهداف زیست‌محیطی نیز پرداخته‌شده است؛ مهم‌ترین عملکرد اقلیمی این سقف ایجاد سایه در محوطه بیرونی می‌باشد. این ویژگی با توجه به هوای گرم و مرطوب ابوظبی و آفتاب طاقت‌فرسای منطقه در بیش از نیمی از سال حائز اهمیت می‌باشد. همچنین فرم مشبک و چندلایه‌ای گنبد، کوران هوا به‌صورت افقی را زیر گنبد و عمودی از بین لایه‌ها امکان‌پذیر نموده است. علاوه براین، بنا با ایجاد دالان هوایی در محوطه بیرونی، نفوذ نسیم دریا را میسر و کوران هوا را به‌صورت افقی پدید آورده است.
محوطه بیرونی
بازدیدکنندگان موزه، پس از گذر از فضای داخلی و گالری‌ها، به محوطه بیرونی هدایت می‌شوند. طراحی محوطه بیرونی بنا با بهره‌گیری از عناصر آب، نور، سایه و چشم‌اندازهای زیبا، فضایی به‌مراتب دل‌نشین‌تر از داخل ساختمان ایجاد نموده است. تداخل فضای بیرون و داخل، بهره‌مندی از نسیم دریا و سایه‌ای که گنبد ایجاد نموده، از دیگر نقاط قوت آن می‌باشد. از یکسو چشم‌انداز طبیعت و از سوی دیگر ساختمان‌های بلندمرتبه ابوظبی، بازدیدکنندگان را به کناره‌های محوطه دعوت می‌کند. در نظر گرفتن سکوهای اطراف بنا هم امکان توقف و استراحت بازدیدکنندگان و لذت بردن از چشم‌اندازها را فراهم ساخته است. علاوه بر سایه، باران نور، چشم‌اندازهای جذاب، امکاناتی چون رستوران و کافی‌شاپ، به جذابیت فضای بیرونی افزوده است. به گفته معمار این بنا، محیط آرام و درعین‌حال پیچیده این موزه، آن را به‌وضوح سرآمد تمام موزه‌هایی که درصدد ایجاد اصالت و تفاوت بوده‌اند قرار داده است.
پی‌نوشت:
این گزارش پس از دیدار گروهی از دانشجویان رشته معماری به همت و سرپرستی دکتر وحید قبادیان و همراهی نگارنده این سطور از موزه لوور ابوظبی در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۱۷، یک ماه پس از افتتاح موزه لوور ابوظبی تهیه‌شده است.
منابع:
https://www.louvreabudhabi.ae وب‌سایت رسمی موزه لوور ابوظبی
Awad, Jihad (2016) Top international Architects, Design concept in architecture, Vol. 3, Pages 296-301
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۳۴، نیمه اول بهمن ماه ۱۳۹۶ ، نگاه امروز ، صفحه ۷
به قلم: مریم مرزبانی
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «دوهفته نامه طراح امروز» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.