…سازمان زیباسازی شهر تهران از مبلمان شهری به‌عنوان «مجموعه‌ای از وسایل، اشیا، دستگاه، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری یاد می‌کند که در شهرها و فضاهای عمومی نصب می‌شوند تا مورداستفاده عموم قرار بگیرند.» اما آیا در واقعیت نیز مبلمان شهری تهران در مسیر خدمت‌رسانی به عموم مردم است یا همچون مسیرهای موجود در سطح شهر، فقط برای سواره‌ها و در خدمت اتومبیل‌ها طراحی شده‌اند؟!…
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۲۸، نیمه اول آبان ماه ۱۳۹۶ ، شهر و منظر ، صفحه ۷
به قلم: سید شهاب میرفتاح
به گفته بسیاری از متفکرین شهرسازی از زمان ساخت اولین شهرها، کانون اصلی تجمع و برقراری روابط اجتماعی، خیابان‌ها و شریان‌های مشابه آن بوده است. از همان ابتدا شهر سازان در تلاش بوده‌اند تا تمام فعالیت‌های فرهنگی، تجاری و روابط اجتماعی همگی در بستر شهرها اتفاق بیفتند و از همین رو شهرهای اولیه بر اساس مقیاس انسانی طراحی و ساخته شدند. در آن زمان، اولویت طراحان شهری و شهر سازان، آسایش مردمی بود که ارزان‌ترین و ساده‌ترین شکل حمل‌ونقل – یعنی همان پیاده‌روی- را برمی‌گزیدند.
اما متأسفانه امروزه رویکرد اصلی بسیاری از شهرها و شهرسازی‌ها بر اساس مقیاس اتومبیل‌ها است. چنین رویکردی فقط در خدمت سرعت بخشیدن به حرکت اتومبیل‌ها است و برای رسیدن به این هدف به مرور زمان تا جایی که خواسته‌اند مسیرهای پیاده‌روی و پیاده‌روها را باریک‌تر و لاغرتر کردند و حتی در بعضی مواقع دست به حذف این مسیرها زدند.
جین جیکوبز یکی از برجسته‌ترین تئوریسین‌های شهرسازی در همین راستا می‌گوید: «بخش عمده‌ای از مفهوم محتوای زندگی خیابان در پیاده‌روهای آن نهفته است.» به همین دلیل می‌توان به‌راحتی نتیجه گرفت که پیاده‌رو محلی است برای شناخت مردم از یکدیگر و همچنین محیط و محلی است که مردم می‌توانند در آن در کنار یکدیگر جمع شوند. یکی از مشخصات شهرهای دموکراتیک دارا بودن پیاده‌روهای مناسب و باکیفیت است؛ در این قسمت شهر تمام اقشار جامعه به‌دوراز تفاوت‌ها می‌توانند در کنار هم قرار بگیرند و در بستری مناسب بایکدیگر تعامل داشته باشند. در همه ادوار، «عابران» بخش مهمی از رشد اجتماعی شهرهای خود را به دوش کشیده‌اند. در حال حاضر بسیاری از خیابان‌ها ازنقطه‌نظر تعاملات اجتماعی به مکان‌هایی مرده و بلااستفاده تبدیل شده‌اند که اتومبیل عامل اصلی مرگ آن‌ها است.
در همین روزهای پاییزی تصمیم بگیرید که برای مدت حدود نیم ساعت در شهر خود قدم بزنید؛ ً اگر در میانه‌های راه پشیمان نشوید و از تصمیم خود صرف نظر نکنید، بدون شک در انتهای مسیر از پیاده‌روی خود راضی نخواهید بود. احتمالاً در کل مسیر با موانعی روبرو بوده‌اید، هر از چند گاهی مجبور شده‌اید مسیر خود را تغییر داده و یا با کیفیت بد و مشکلات و موانع موجود در مسیر مقابله کنید! مشکلاتی که همگی از عدم دقت و آگاهی مسئولین شهر نشئت می‌گیرند.
از طرفی، با نگاهی اجمالی به مبلمان شهر تهران نیز با تقریب بالا می‌توان گفت که هیچ‌کدام از آن‌ها در خدمت رفاه پیاده‌ها نیستند و همه در راستای رفع خواسته‌های سواره‌هاست و مشکلات آن‌ها را مرتفع می‌کنند.
سازمان زیباسازی شهر تهران از مبلمان شهری به‌عنوان «مجموعه‌ای از وسایل، اشیا، دستگاه، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری یاد می‌کند که در شهرها و فضاهای عمومی نصب می‌شوند تا مورداستفاده عموم قرار بگیرند.» اما آیا در واقعیت نیز مبلمان شهری تهران در مسیر خدمت‌رسانی به عموم مردم است یا همچون مسیرهای موجود در سطح شهر، فقط برای سواره‌ها و در خدمت اتومبیل‌ها طراحی شده‌اند؟!
ناگفته پیداست که مبلمان شهری همگی در خدمت اتومبیل‌ها است تا سرعت حرکت اتومبیل‌ها افزایش یابند. به‌سادگی می‌توان دریافت که افزایش سرعت اتومبیل‌ها، راه چاره مناسبی در راستای کاهش ترافیک شهری نیست.
ما نیز در کشور باید در مسیری گام برداریم که بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا آن را تجربه کرده‌اند. آن‌ها در دوره‌هایی بسیار قبل تر از ما متوجه این مسئله شده‌اند که کاهش ترافیک موجود در شهرها، در گرو کاهش مصرف اتومبیل است و برای رسیدن به این هدف، ترغیب و تشویق شهروندان به پیاده‌روی، یکی از مهم‌ترین راهکارها است و این کار فقط با شهرسازی صحیح بر اساس اصول و مقیاس انسانی حاصل می‌شود. از طرفی دیگر، جانمایی صحیح مبلمان شهری نیز امری اجتناب ناپذیر برای موفقیت یک شهر با هدف «پیاده مدار» شدن است.
.
.
.
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۲۸، نیمه اول آبان ماه ۱۳۹۶ ، شهر و منظر ، صفحه ۷
به قلم: سید شهاب میرفتاح
.
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «دوهفته نامه طراح امروز» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.