… در شهرها یکی از نقاط مهم و عطف، میدان‌ها هستند. میدان‌های شهری به‌عنوان بخش مهمی از فضای باز شهری درنظر گرفته می‌شوند. میدان فضایی‌ست شهری برای سامان‌دهی شهر و محلی است برای حضور مردم و برقراری روابط اجتماعی با هم. میدان محلی است برای ارتقا تعاملات اجتماعی شهروندان که کنش‌های اجتماعی رو در رو و پیوند‌های اجتماعی شکل می‌گیرد….
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۳۱، نیمه دوم آذر ماه ۱۳۹۶ ، شهر و منظر ، صفحه ۶
به قلم: سیدشهاب میرفتاح
حدود دویست سال پیش اولین پادشاه قاجار، تهران را برای پایتختی خود انتخاب کرد. تهران در مقایسه با پایتخت دیگر کشور‌ها نسبتا جوان است. در آن‌زمان حتی آقامحمدخان فکرش را هم نمی‌کرد که تهران با چنین سرعتی مسیر رشد و دگرگونی را طی کند و از روستایی در نزدیکی ری به یک کلان‌شهر تبدیل شود.
در طی این سال‌ها بسیاری بوده‌اند که برای آبادانی و شکوفایی شهر تهران تلاش کرده‌اند و بودند کسانیکه حرکت رو به رشد تهران را براساس دانش شهرسازی و الگوهای روز پایه‌گذاری کردند. اما در این میان هم کم نبودند افرادی که هیچ نسبتی با شهر و شهرسازی نداشتند و قطار رشد شهر را از مسیر درست خارج کرده و به سمت ناکجا‌آباد منحرف کردند.
در شهرها یکی از نقاط مهم و عطف، میدان‌ها هستند. میدان‌های شهری به‌عنوان بخش مهمی از فضای باز شهری درنظر گرفته می‌شوند. میدان فضایی‌ست شهری برای سامان‌دهی شهر و محلی است برای حضور مردم و برقراری روابط اجتماعی با هم. میدان محلی است برای ارتقا تعاملات اجتماعی شهروندان که کنش‌های اجتماعی رو در رو و پیوند‌های اجتماعی شکل می‌گیرد. با نگاه به تاریخ شکل‌گیری اولین میدان‌ها می‌توان به نگرش‌های اولیه ساخت میدان‌ها پی برد. آگوراهای یونانی به‌عنوان اجداد میدان‌های امروزی شناخته می‌شوند. از ابتدا آگورا محلی برای برقراری ارتباطات مردمی و محلی برای تبادل اندیشه‌ها و نظرات بوده است. از همین‌رو یکی از اصلی‌ترین وظایف و کارکرد‌های اصلی میدان‌ها، دعوت‌کنندگی شهروندان است تا در این محل تعاملات اجتماعی رشد کند و سطح فرهنگ شهر را افزایش دهد.
احتمالا اگر با کسی در مورد میدان صحبت کنیم، اولین شکلی که از میدان در ذهنش نقش می‌بندد، محیطی مدور با حوض یا استخری کوچک است. به این دلیل است که اکثر میدان‌های ما حوض‌هایی با کاشی آبی هستند که با فواره‌ای تزیین شده‌اند. اکثر میدان‌های ما بر همین اساس به شهر وصله شده‌اند. مسئولین شهر وقتی مجذوب یک طرح می‌شوند، آن طرح را آن‌قدر تکرار می‌کنند تا از چشم همگان بیفتد. مسئولین شهر ما قله‌های کپی، پِیست را چنان درنوردیده‌اند که جهانیان به دید حسرت در ما می‌نگرند! مسئولین شهری دست به تولید میدان‌های یک‌شکل در ابعاد و اندازه‌های مختلف زده و به هر لطایف‌الحیلی به هر قسمتی از شهر که خواسته‌اند به بدترین نحو ممکن کولاژ کرده‌اند.
در همین نشریه مطلبی در مورد پارک‌های محلی نوشتم و توضیح دادم که به ورطه سری‌دوزی پارک‌های محلی افتاده‌ایم. در مورد میدان‌ها نیز همین راه را در پیش گرفته‌ایم. میدان‌های ما از نظر کارکرد و زیبایی‌شناسی در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارند و همچنین در کیفت اجرا و مصالح برای قرارگیری در پایین‌ترین سطح، گوی سبقت را از دیگران ربوده‌ایم! ایوان انتظار که به عنوان پلازای شهری در خیابان ولیعصر اجرا شد را می‌توان به عنوان یکی از بارزترین نمونه‌های استفاده از نازل‌ترین مصالح و مبتدیانه‌ترین اجراها نام برد. این‌همه بی‌دقتی در اجرای نازک‌کاری در یک مجموعه شهری جای تعجب دارد و چطور ممکن است که برای پلازایی که این‌همه مانور تبلیغاتی انجام شد از مصالحی استفاده کنیم که حتی نام درجه سه کیفیت هم برایش مبالغه است!
در انتها بد نیست نگاهی به اندک میدان‌های موفق تهران بیندازیم. به‌عنوان میدان فردوسی یکی از میدان‌هایی است که در بسیاری از موارد موفق عمل کرده است. تصویر حکیم ابوالقاسم فردوسی در ذهن ما همان تندیسی است که در سال ۱۳۳۸ توسط ابوالحسن صدیقی ساخته و در میدان فردوسی نصب شد. میدانی که سال‌ها است در تهران خوش نشسته و مردم خاطرات بسیاری از این میدان در ذهن دارند. از نمونه‌های دیگر می‌توان به میدان حُر اشاره کرد. میدانی کوچک که تندیسی از نبرد گرشاسپ و اژدها را از سال ۱۳۳۹ در خود جای‌داده است. تندیسی زیبا از داستان‌های اساطیری که بیان‌کننده نبرد خیر و شر است. در هر دوی این میدان‌ها، نوع نگاه به میدان متفاوت و جذاب است و ازنظر کیفیت اجرا چه در زمان خود و چه در حال حاضر هنوز از نمونه‌های موفق به شمار می‌روند.
.
.
منتشر شده در: دوهفته نامه طراح امروز / شماره ۳۱، نیمه دوم آذر ماه ۱۳۹۶ ، شهر و منظر ، صفحه ۶
به قلم: سیدشهاب میرفتاح
.
کپی‌رایت این مطلب متعلق به «دوهفته نامه طراح امروز» می‌باشد. لذا بازنشر آن در نشریات و فضای وب (وب‌سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی) با هر شکل و عنوان، فقط با پذیرش کتبی شرایط گروه رسانه‌ای طراح در ثبت مرجع و ماخذ امکان‌پذیر است.